Gogołowice

Kościół p.w. św. Katarzyny

Po raz pierwszy wzmiankowany był w 1289 roku. W miejscu tej pierwszej, zapewne drewnianej świątyni ok. 1390 roku wzniesiono z kamienia i cegły kościół gotycki, który był przebudowywany w 1717 roku. Wówczas to od strony zachodniej do świątyni dobudowano potężną wieżę dzwonnicy zwieńczoną hełmem barokowym z latarnią.
W chwili obecnej jest to jednonawowa budowla zorientowana, wzniesiona na rzucie prostokątnym, z kwadratowym prezbiterium wzmocnionym przyporami. Od strony południowej do części nawowej dobudowana jest prostokątna kruchta, zaś do prezbiterium od strony północnej – zakrystia. Otwory okienne w części nawowej są o wykroju odcinkowym, pozostałe prostokątne. Cała świątynia pokryta jest dwupołaciowymi dachami ceramicznymi. Wieża pozbawiona w 1945 roku barokowego hełmu nakryta jest niskim dachem czterospadowym.
We wnętrzu świątyni zachował się ozdobny strop kasetonowy oraz kilka ciekawych zabytków, z których wyróżniają się: barokowy ołtarz, ambona i balaski ołtarzowe z pierwszej połowy XVIII wieku. Wokół kościoła znajduje się przykościelny cmentarz, którego początki sięgają XIV wieku.

• Tekst ze strony Powiat Lubiński
  Zdjęcia pochodzą z portalu Dolny Śląsk

Po raz pierwszy kościół w Gogołowicach wzmiankowany był w 1289 roku. W miejscu tej pierwszej, zapewne drewnianej świątyni ok. 1390 roku wzniesiono z kamienia i cegły kościół gotycki, który był przebudowywany w 1717 roku. Wówczas to od strony zachodniej do świątyni dobudowano potężną wieżę dzwonnicy zwieńczoną hełmem barokowym z latarnią.
W chwili obecnej jest to jednonawowa budowla zorientowana, wzniesiona na rzucie prostokątnym, z kwadratowym prezbiterium wzmocnionym przyporami. Od strony południowej do części nawowej dobudowana jest prostokątna kruchta, zaś do prezbiterium od strony północnej – zakrystia. Otwory okienne w części nawowej są o wykroju odcinkowym, pozostałe prostokątne. Cała świątynia pokryta jest dwupołaciowymi dachami ceramicznymi. Wieża pozbawiona w 1945 roku barokowego hełmu nakryta jest niskim dachem czterospadowym.
We wnętrzu kościoła zachował się ozdobny strop kasetonowy oraz kilka ciekawych zabytków, z których wyróżniają się: barokowy ołtarz, ambona i balaski ołtarzowe z pierwszej połowy XVIII wieku. Wokół kościoła znajduje się przykościelny cmentarz, którego początki sięgają XIV wieku.
Tak w 2006 roku opisywał ten kościół Henryk Rusewicz w swoim opracowaniu "Świątynie powiatu lubińskiego"

W 1305 r. w rejestrze dziesięcin diecezji wrocławskiej wymieniony został plebanus de Goglowitz, co pośrednio świadczy o istnieniu kościoła, który wzmiankowano po raz pierwszy w dokumencie z 14 stycznia 1376 r. W 1399 r. wymieniono ówczesnego proboszcza o imieniu Nycolaus. Od 1524 r. kościół ewangelicki, przynależał wcześniej do archidiakonatu w Głogowie. Po reformacji utracił status kościoła parafialnego i został włączony do parafii w Mierzowicach (Merschwitz). Jedynie w l. 1704-1778 w związku z utworzeniem oddzielnej parafii w Gogołowicach, pełnił ponownie funkcję kościoła parafialnego. Oprawę parafii stanowiło wówczas gospodarstwo kantora wielkości 4 ha. Kantor (wzmiankowany od 1675 r.) był jednocześnie pisarzem kościelnym. Zdaniem autora monografii wsi, pastora P. Goeschke, obecnie istniejący kościół fil. p.w. św. Katarzyny wzniesiono w XV w. W 1655 r. stan budowli był niezadawalający, naprawy wymagała także drewniana wieża i mur cmentarny, dziurawy w wielu miejscach. Wyposażenie świątyni stanowił wówczas ołtarz, chrzcielnica, ambona, nieliczne nowe ławki oraz kielich cynowy. Kolejna wizytacja w dniu 25 października 1675 r. odnotowała lepszy stan obiektu. Naprawiono mur cmentarny, gontowy dach kościoła i empory, a w zakrystii ustawiono konfesjonał. W 1685 r. wybudowano nową emporę. Stałym dobrodziejem kościoła była rodzina von Kanitz, panów lennych na Gogołowicach, której fundacje obejmowały w 1692 r. 20 śląskich talarów, w 1691 r. srebrny kielich mszalny z pateną oraz w 1696 r. ołtarz, ambonę, świeczniki ołtarzowe i pierwsze znane dzwony. W 1717 r. z fundacji Ferdynanda von Kanitz wzniesiono kamienną wieżę, nad której wejściem umieszczono tablicę erekcyjną z inskrypcją i herbem fundatora, a na chorągiewce wieńczącej napis: „F. v. K. 1717”. Koszt budowy obliczono na 658 talarów. Wówczas zamurowano także wejście w pn. ścianie nawy i przebito nowe w ścianie pd. Do 1800 r. prowadzono jedynie bieżące naprawy budowli. W 1817 r. przebudowano chór muzyczny, w związku z budową nowych organów, które zastąpiły stary pozytyw. Instrument wykonał organmistrz Ernst Benjamin Klose z Wołowa, przebudowę empory kowal Gollnitsch i cieśla Gerlach z Gogołowic. W 1828 r. pomalowano emporę oraz organy, naprawiane następnie w latach 1834, 1840, 1858, 1870 i 1904. W 1917 r. przetopiono piszczały, nowe zamontowała w 1924 r. firma Gebrüder Walter z Góry Śląskiej. Odnowiono wówczas także prospekt organowy. W 1829 r. przeprowadzono remont wieży i wykonano nowe zwieńczenie hełmu, naprawiono także w kościele stolarkę okienną. W 1839 r. cieśla Gerlach, kowal Golnitsch i murarz Obst z Prochowic wyremontowali kruchtę pd. W 1845 r. naprawiono istniejący oraz częściowo wybudowano nowy mur cmentarny, a w 1848 r. wzniesiono zewnętrzne, kryte schody prowadzące do loży kolatorskiej. W l. 1857-1858 przeprowadzono remont dachów, kładąc w 1857 r. nowe pokrycie hełmu wieży, a także wymieniając w 1858 r. istniejące gontowe pokrycie dachu budowli na dachówkę. Naprawiono także część oszalowania stropu nad wnętrzem. Ponowną naprawę więźby i pokrycia dachowego wieży wykonano w 1880, 1883 i 1926 r. (dekarz Heinisch z Miłoradzic). W 1871 r. na rozkaz urzędu rejencyjnego z Legnicy wybito w ścianie pn. kościoła nowe wielkie okno przy chórze organowym, a w 1873 r. naprawiono schody prowadzące na emporę.
Do wyposażenia kościoła w 1935 r. należał:
- ołtarz główny z 1696 r., z obrazem przedstawiającym „Ukrzyżowanie” aut. F. Abrahama Laukischa,
- ambona z koszem wspartym na drzewie palmowym i przedstawieniem 4 ewangelistów z pronomami, autorstwa prawdopodobnie F. Abrahama Laukischa.
- kamienna chrzcielnica z drewnianą pokrywą z 1761 r., odnowiona w 1876 r., ufundowana przez Hansa Juliusa von Schweinitz i jego żonę Helenę Hedwig.
- krucyfiks ołtarzowy z 1704 r.; dwa świeczniki z 1696 r.: z monogramem M.F.V.K. [Melchior Friedrich von Kanitz] oraz U.M.K.V.T.S [Ursula Marianna Kanitz, ur. v. Tschammer]
- oraz cztery cynowe świeczniki z 1840 r.
W prezbiterium znajdował się strop kasetonowy oraz epitafia figuralne rycerza Heinricha Tschätschke † 1567 i jego córki Susann † 1568, a także tablica inskrypcyjna upamiętniającą Johanna Christopha von Zedlitz, rotmistrza w służbie króla szwedzkiego Karola XII, † 1709. Na cmentarzu znajdowały się ponadto płyty nagrobne Anny ur. Braunin † 1629, pastora Mauritiussa Haubmauma oraz Johanny Christiane Buchcholz. W 1926 odkryto w kościele trzy XIV-wieczne figury pochodzące z poprzedniego ołtarza, przedstawiające Marię z Dzieciątkiem oraz św. Piotra i Elżbietę, które przekazane zostały w depozyt Muzeum der bildenden Künste. Odnaleziono także anioła z poprzedniej chrzcielnicy z napisem fundacyjnym na kartuszu „1703 Helena Margaretha Kanitzin von Abschatz”. W 1970 r. został przeprowadzony remont pokrycia, więźby dachowej i stropu kościoła. Plebania zniszczona w czasie wojny trzydziestoletniej, została odbudowana i ponownie spalona w 1675 r. W 1676 r. Sigismundus von Kanitz polecił wybudować nowy budynek, którego remont sfinansował w 1705 r. Ferdynand von Kanitz. Pierwsza szkoła wzmiankowana była w Gogołowicach w 1524 r., w 1681 r. łożył na jej utrzymanie Sigismundus von Kanitz. W 1935 r. mieściła się w domu kantora, wzniesionym w 1856 r.

Niniejsze opracowanie stanowi wyciąg ze Studium Środowiska Kulturowego gminy Lubin opracowanego w roku 2002 przez zespół w składzie: Bogna Oszczanowska, Beata Sebzda - historia i historia sztuki, Maria Sikorska i Donata Wiśniewska - archeologia oraz Emilia Dymarska - plansze. Studium powstało w Regionalnym Ośrodku Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego (od 2003 Regionalnym Ośrodku Badań i Dokumentacji Zabytków) we Wrocławiu.

A teraz kilka słów ode mnie:
Obecnie wnętrze kościoła nie odpowiada żadnemu z wyżej wspomnianych opisów. Po przeprowadzonym ostatnio "remoncie" usunięto z niego wszystko, co miałoby wskazywać iż kiedykolwiek modlili się tutaj ewangelicy. Usunięto empory, zabytkową ambonę i wszelkie inne detale. Wcześniej usunięto dwie płyty nagrobne całopostaciowe znajdujące się w prezbiterium. Dokonano okrutnego wandalizmu w imię nowej wiary. Przez wieki nie przeszkadzały one modlącym się tutaj katolikom, a zostały zniszczone w ostatnim czasie. Źle to świadczy o gospodarzach tej świątyni.

• Zdjęcie przedwojenne pochodzi z portalu Polska-org.pl

Opis w opracowaniu Hansa Lutscha

• Grabsteine mit den Figuren der Verstorbenen für: 1) den Ritter Heinrich Tzschätschke, † 1567. 2) seine Tochter Susanne, † 1568.

- Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Liegnitz - im amtlichem Auftrage bearbeitet von Hans Lutsch. Breslau 1891. -

Płyta fundacyjna

Płyta fundacyjna wieży kościelnej z 1727 roku, ufundowanej przez Ferdinanda von Kanitz.

Cmentarz

Fragment cmentarza przykościelnego z przełamanymi i omszałymi płytami nagrobnymi, prawdopodobnie Anny von Braun, zmarłej w 1629 roku i być może pastora Mauritiussa Haubmauma oraz Johanny Christiane Buchcholz. Patrząc na te płyty, nasuwa się myśl: jaki gospodarz, takie płyty.